Adhyaay 03 – कर्म योग

Complete 01 – 43
Audio

प्रस्तुतीकरण
Audio

अर्जुन उवाच
ज्यायसी चेत्कर्मणस्ते मता बुद्धिर्जनार्दन
तत्किं कर्मणि घोरे मां नियोजयसि केशव |1|

व्यामिश्रेणेव वाक्येन बुद्धिं मोहयसीव मे
तदेकं वद निश्चित्य येन श्रेयोऽहमाप्नुयाम् |2|

श्रीभगवानुवाच
लोकेऽस्मिन्द्विविधा निष्ठा पुरा प्रोक्ता मयानघ
ज्ञानयोगेन साङ्ख्यानां कर्मयोगेन योगिनाम् |3|

न कर्मणामनारम्भान्नैष्कर्म्यं पुरुषोऽश्नुते
न च संन्यसनादेव सिद्धिं समधिगच्छति |4|

न हि कश्चित्क्षणमपि जातु तिष्ठत्यकर्मकृत्
कार्यते ह्यवश: कर्म सर्व: प्रकृतिजैर्गुणै: |5|

कर्मेन्द्रियाणि संयम्य य आस्ते मनसा स्मरन्
इन्द्रियार्थान्विमूढात्मा मिथ्याचार: स उच्यते |6|

यस्त्विन्द्रियाणि मनसा नियम्यारभतेऽर्जुन
कर्मेन्द्रियै: कर्मयोगमसक्त: स विशिष्यते |7| 

नियतं कुरु कर्म त्वं कर्म ज्यायो ह्यकर्मण:
शरीरयात्रापि च ते न प्रसिद्ध्येदकर्मण: |8|

यज्ञार्थात्कर्मणोऽन्यत्र लोकोऽयं कर्मबन्धन:
तदर्थं कर्म कौन्तेय मुक्तसङ्ग: समाचर |9|

सहयज्ञा: प्रजा: सृष्ट्वा पुरोवाच प्रजापति:
अनेन प्रसविष्यध्वमेष वोऽस्त्विष्टकामधुक् |10|

देवान्भावयतानेन ते देवा भावयन्तु व:
परस्परं भावयन्त: श्रेय: परमवाप्स्यथ |11|

इष्टान्भोगान्हि वो देवा दास्यन्ते यज्ञभाविता:
तैर्दत्तानप्रदायैभ्यो यो भुङ्क्ते स्तेन एव स: |12|

यज्ञशिष्टाशिन: सन्तो मुच्यन्ते सर्वकिल्बिषै:
भुञ्जते ते त्वघं पापा ये पचन्त्यात्मकारणात् |13|

अन्नाद्भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसम्भव: यज्ञाद्भवति पर्जन्यो यज्ञ: कर्मसमुद्भव: |14|
कर्म ब्रह्मोद्भवं विद्धि ब्रह्माक्षरसमुद्भवम्
तस्मात्सर्वगतं ब्रह्म नित्यं यज्ञे प्रतिष्ठितम् |15|

एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह य:
अघायुरिन्द्रियारामो मोघं पार्थ स जीवति |16|

यस्त्वात्मरतिरेव स्यादात्मतृप्तश्च मानव:
आत्मन्येव च सन्तुष्टस्तस्य कार्यं न विद्यते |17|

नैव तस्य कृतेनार्थो नाकृतेनेह कश्चन
न चास्य सर्वभूतेषु कश्चिदर्थव्यपाश्रय: |18|

तस्मादसक्त: सततं कार्यं कर्म समाचर
असक्तो ह्याचरन्कर्म परमाप्नोति पूरुष: |19|

कर्मणैव हि संसिद्धिमास्थिता जनकादय:
लोकसंग्रहमेवापि सम्पश्यन्कर्तुमर्हसि |20|

यद्यदाचरति श्रेष्ठस्तत्तदेवेतरो जन:
स यत्प्रमाणं कुरुते लोकस्तदनुवर्तते |21|

न मे पार्थास्ति कर्तव्यं त्रिषु लोकेषु किञ्चन
नानवाप्तमवाप्तव्यं वर्त एव च कर्मणि |22|

यदि ह्यहं न वर्तेयं जातु कर्मण्यतन्द्रित:
मम वर्त्मानुवर्तन्ते मनुष्या: पार्थ सर्वश: |23|

उत्सीदेयुरिमे लोका न कुर्यां कर्म चेदहम्
सङ्करस्य च कर्ता स्यामुपहन्यामिमा: प्रजा: |24|

सक्ता: कर्मण्यविद्वांसो यथा कुर्वन्ति भारत
कुर्याद्विद्वांस्तथासक्तश्चिकीर्षुर्लोकसंग्रहम् |25|

न बुद्धिभेदं जनयेदज्ञानां कर्मसङ्गिनाम्
जोषयेत्सर्वकर्माणि विद्वान्युक्त: समाचरन् |26|

प्रकृते: क्रियमाणानि गुणै: कर्माणि सर्वश:
अहङ्कारविमूढात्मा कर्ताहमिति मन्यते |27|

तत्त्ववित्तु महाबाहो गुणकर्मविभागयो:
गुणा गुणेषु वर्तन्त इति मत्वा न सज्जते |28|

प्रकृतेर्गुणसम्मूढा: सज्जन्ते गुणकर्मसु
तानकृत्स्नविदो मन्दान्कृत्स्नविन्न विचालयेत् |29|

मयि सर्वाणि कर्माणि संन्यस्याध्यात्मचेतसा
निराशीर्निर्ममो भूत्वा युध्यस्व विगतज्वर: |30|

ये मे मतमिदं नित्यमनुतिष्ठन्ति मानवा:
श्रद्धावन्तोऽनसूयन्तो मुच्यन्ते तेऽपि कर्मभि: |31|

ये त्वेतदभ्यसूयन्तो नानुतिष्ठन्ति मे मतम्
सर्वज्ञानविमूढांस्तान्विद्धि नष्टानचेतस: |32|

सदृशं चेष्टते स्वस्या: प्रकृतेर्ज्ञानवानपि
प्रकृतिं यान्ति भूतानि निग्रह: किं करिष्यति |33|

इन्द्रियस्येन्द्रियस्यार्थे रागद्वेषौ व्यवस्थितौ
तयोर्न वशमागच्छेत्तौ ह्यस्य परिपन्थिनौ |34|

श्रेयान्स्वधर्मो विगुण: परधर्मात्स्वनुष्ठितात्
स्वधर्मे निधनं श्रेय: परधर्मो भयावह: |35|

अर्जुन उवाच
अथ केन प्रयुक्तोऽयं पापं चरति पूरुष:
अनिच्छन्नपि वार्ष्णेय बलादिव नियोजित: |36|

श्रीभगवानुवाच
काम एष क्रोध एष रजोगुणसमुद्भव:
महाशनो महापाप्मा विद्ध्येनमिह वैरिणम् |37|

धूमेनाव्रियते वह्निर्यथादर्शो मलेन च
यथोल्बेनावृतो गर्भस्तथा तेनेदमावृतम् |38|

आवृतं ज्ञानमेतेन ज्ञानिनो नित्यवैरिणा
कामरूपेण कौन्तेय दुष्पूरेणानलेन च |39|

इन्द्रियाणि मनो बुद्धिरस्याधिष्ठानमुच्यते
एतैर्विमोहयत्येष ज्ञानमावृत्य देहिनम् |40|

तस्मात्त्वमिन्द्रियाण्यादौ नियम्य भरतर्षभ
पाप्मानं प्रजहि ह्येनं ज्ञानविज्ञाननाशनम् |41|

इन्द्रियाणि पराण्याहुरिन्द्रियेभ्य: परं मन:
मनसस्तु परा बुद्धिर्यो बुद्धे: परतस्तु स: |42|

एवं बुद्धे: परं बुद्ध्वा संस्तभ्यात्मानमात्मना|
जहि शत्रुं महाबाहो कामरूपं दुरासदम् |43|

Adhyaay 01	Adhyaay  02	Adhyaay  03
Adhyaay  04	Adhyaay  05	Adhyaay  06
Adhyaay  07	Adhyaay  08	Adhyaay  09
Adhyaay  10	Adhyaay  11	Adhyaay  12
Adhiyaay  13	Adhyaay  14	Adhyaay  15
Adhyaay  16	Adhyaay  17	Adhyaay  18